روابط عمومی شبکه بهداشت و درمان زرقان
درباره کم خونی و فقرآهن بیشتر بدانیم!
اهمیت کم خونی و فقرآهن
اهمیت و تعریف کم خونی فقر آهن :
کم خونی فقر آهن شایع ترین اخـتلال تغذیـه ای در سراسـر جهـان میباشد . وجود آهن در انجـام فرآینـدهای متـابولیکی بدن ضـروری مـیباشـد. فقـر آهـن بـا عوارضی نظیر کم خونی زودرس، ضعف عمومی، افـسردگی، کـاهش توانایی و عملکـرد جـسمی، اخـتلال در رشـد و تکامـل فیزیکـی و ذهنی، کاهش حافظه و قدرت یادگیری به ویژه در رده هـای سـنی پایین و در دوران رشد، افزایش قابلیـت ابـتلا بـه عفونـت در تمـام گروههای سنی، افزایش آستانه درد، کـاهش عملکـرد تیروئیـد و تنظـیم درجـه حـرارت بـدن، تغییرات خلقی و اختلال در تـوان تمرکـز حـواس همـراه مـیباشـد.
زنان سنین باروری به عنوان یکی از گروه هـای در معرض خطـر در نظـر گرفتـه شـده انـد. با توجه به این که زنان در سنین باروری بنـابر دلایـل گونـاگون از جمله دفع آهن از طریق خون ریزی ماهیانه، خونریزی حین و بعد از زایمان، مصرف ناکافی آهن، خـونریـزی هـای دسـتگاه گـوارش، عفونت های انگلی، سطح اقتصادی - اجتماعی پایین ممکن است در معرض کم خونی فقر آهن قرار داشته باشـند، لـذا شناسـایی بـه موقع و درمان زود هنگام آنان میتواند از بروز عوارض ناشی از فقـر آهن پیشگیری نمود.
تشخیص کم خونی از نظر آزمایشگاهی زمانی است که هموگلوبین یا هماتوکریت فـرد کم تـر از حـد مـورد انتظـار باشد. طبق تعریف سـازمان جهـانی بهداشت، هموگلوبین کم تر از 130 گرم در لیتـر (13 گرم در دسی لیتر) برای مردان، هموگلـوبین کم تـر از 120 گرم در لیتر (12 گرم در دسی لیتر) برای زنان بالغ و هموگلـوبین کم تـر از 100 گرم در لیتر ( 10 گرم در دسی لیتر) برای زنان باردار به عنوان کم خونی تعریف می شود.
علل ایجاد کم خونی فقرآهن:
- در دوران بلوغ به دلیل جهش رشد، نیاز نوجوانان به آهن بیش تر می شود و در صورت داشتن برنامه غذایی نامناسب بدن به سرعت در معرض خطر کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن قرار میگیرد. دختران نوجوان در دوران بلوغ علاوه بر جهش رشدی، به علت شروع عادت ماهیانه نسبت به کم خونی فقرآهن بسیار آسیب پذیرتر هستند.
- رفتارهای غذایی خاص در دوران مدرسه و بلوغ اغلب موجب می شود که دانـش آمـوزان به جای مصرف غذاهای خانگی از غذاهای خـیـابـانی مـانـنـد انواع ساندویچ ها، سوسیس، کالباس، پیتزا و تنقلات غذایی کم ارزش مانند چیپس، نوشابه، شکلات و پفک استفاده کنند که اغلب از نظر محتوای آهن نیز فقیر هستند.
- در دوران بارداری نیاز به آهن در سه ماهه اول حدود 8/0 میلی گرم در روز است و در سه ماهه دوم و سوم به تدریج افزایش یافته و به 3/6 میلی گرم در روز می رسد. افزایش نیاز در دوران بارداری و حاملگی های مکرر با فاصله کم تر از 3 سال و در نتیجه عدم تامین آهن کافی منجر به بروز کمبود آهن و کم خونی در زنان باردار خواهد شد.
علل تغذیه ای ایجاد کم خونی فقرآهن:
- مهم ترین و شایع ترین علل بروز کمبود آهن مصرف ناکافی منابع غذایی حاوی آهن از جمله انواع گوشت به ویژه گوشت قرمز است که منبع غنی آهن قابل جذب می باشد.
- مصرف چای همراه با غذا و یا بلافاصله پس از غذا
- مـصـرف نـاکـافـی مـواد غـذایی حاوی ویتامین C نیز احتمال بروز کمبود آهن را افزایش می دهد.
- مصرف نان هایی که در تهیه آن ها از جوش شیرین استفاده می شود.
- خوردن شیر همراه با غذا به خصوص در کودکان مانع از جذب آهن غذا می شود. زیرا بین جذب آهن و کلسیم تداخل وجود دارد.
توصیه های تغذیه ای جهت پیشگیری از ابتلا به کم خونی فقر آهن:
- در برنامه غذایی روزانه دو نوع آهن هم و غیرهم وجود دارد. از منابع آهن هم می توان به گوشت قرمز، مرغ، ماهی و جگر اشاره کرد. آهن غیر هم نیز در غذاهای گیاهی مانند غلات، حبوبات، سبزیجات، مغزها (پسته، بادام، گردو و فندق) و انواع خشکبار (برگه هلو، زردآلو، انجیر، کشمش، خرما و ...) وجود دارد.
- آهن هم از قابلیت جذب بالایی برخوردار است و به میزان 20 تا 30 درصد جذب می شود. در حالی که جذب آهن غیر هم به میزان 3 تا 8 درصد بوده و جذب آن بستگی به وجود عوامل کاهش دهنده و افزایش دهنده جذب آهن دارد.
- انواع گوشت ها با ارزشی دوگانه، علاوه بر دارا بوده آهن هم نیز می توانند سبب افزایش جذب آهن غیر هم موجود در منابع گیاهی شوند. یعنی اگر حتی مقدار کمی گوشت در غذا وجود داشته باشد آهن موجود در آن موجب افزایش جذب آهن از مواد غذایی گیاهی می شود.
- مصرف مقداری سبزی خوردن و یا انواع سالاد (شامل گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای، کلم، کاهو) همراه بــا آب لیمـو یا آب نارنج تازه منجر به افزایش جذب آهن غذاهای گیاهی میشود.
- استفاده از جوانه غلات و حبوبات می تواند موجب افزایش آهن قابل جذب در مواد غذایی شود.
- خودداری از نوشیدن چای، قهوه و دم کرده های گیاهی یک ساعت قبل و یک تا دو ساعت پس از صرف غذا و اجتناب از نوشیدن چای پررنگ
- انتخاب نان هایی که در تهیه آن از خمیر مایه یا خمیر ترش به جای جـــوش شیرین استفاده شده است.
جمع آوری : نسرین دهش کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان زرقان