مسمومیت با گاز منوکسید کربن (CO) یکی از خطرناک‌ترین و شایع‌ترین حوادث خانگی به‌ویژه در فصل سرماست. این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه است و به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» می‌گویند؛ زیرا بدون هشدار می‌تواند باعث مسمومیت شدید و حتی مرگ شود.

منوکسید کربن چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

منوکسید کربن در اثر احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی مانند گاز، نفت، بنزین، زغال و چوب تولید می‌شود. منابع شایع آن عبارت‌اند از:

• بخاری و آبگرمکن‌های گازی یا نفتی معیوب
• شومینه و اجاق گاز
• موتور خودرو در فضای بسته (پارکینگ، گاراژ)
• ژنراتور برق و وسایل گرمایشی بدون دودکش استاندارد

این گاز با جایگزین شدن به‌جای اکسیژن در خون، باعث خفگی سلولی می‌شود.

علائم مسمومیت با منوکسید کربن علائم بسته به میزان و مدت تماس متفاوت است و معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شود: علائم اولیه:

• سردرد
• سرگیجه
• تهوع و استفراغ
• خستگی و خواب‌آلودگی
• تنگی نفس

علائم شدید:

• تاری دید
• گیجی و اختلال هوشیاری
• درد قفسه سینه
• تشنج
• بیهوشی و مرگ

نکته مهم: خواب‌آلودگی ناشی از این گاز بسیار خطرناک است، زیرا فرد ممکن است بدون احساس خطر بیهوش شود.

کمک‌های اولیه در مسمومیت با منوکسید کربن

در صورت مشاهده علائم یا شک به نشت گاز:

1. بلافاصله فرد را به هوای آزاد منتقل کنید (پنجره‌ها را باز کنید).
2. منبع گاز را قطع کنید (در صورت امکان و بدون به خطر انداختن خود).
3. با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
4. لباس‌های تنگ را شل کنید و فرد را در وضعیت راحت قرار دهید.
5. اگر فرد بیهوش است، راه هوایی او را باز نگه دارید و از خوراندن مایعات خودداری کنید.
6. تا رسیدن کمک پزشکی، فرد را تنها نگذارید.

راهکارهای پیشگیری از مسمومیت

پیشگیری ساده اما حیاتی است:

• استفاده از دودکش استاندارد و سالم برای وسایل گازسوز
• بررسی دوره‌ای بخاری، آبگرمکن و شوفاژ توسط سرویس‌کار مجاز
• هرگز از وسایل گرمایشی بدون دودکش در فضای بسته استفاده نکنید
• روشن نکردن خودرو در فضای بسته یا نیمه‌بسته
• نصب هشداردهنده منوکسید کربن (CO Detector) در منزل
• تأمین تهویه مناسب، به‌ویژه در آشپزخانه و اتاق خواب
• توجه به تغییر رنگ شعله (شعله زرد یا نارنجی نشانه خطر است)

پیام پایانی

مسمومیت با منوکسید کربن قابل پیشگیری اما بسیار مرگبار است. با رعایت نکات ایمنی ساده و آگاهی از علائم، می‌توان جان خود و خانواده را نجات داد. آموزش، مهم‌ترین راه مقابله با این قاتل خاموش است.

فاطمه زحمتکش کارشناس مسوول واحد مبارزه با بیماری های غیرواگیر شبکه بهداشت و درمان زرقان